02.2 Geloof en (kinder)doop/geloofsdoop

Bij de bespreking van de doop door Johannes komen meteen ook veel vragen aan de orde over de christelijke doop.

Was de doop door Johannes een vervanging van de besnijdenis?
Was de doop door Johannes niet genoeg: waarom liet men zich later opnieuw dopen?
De christelijke doop is een geloofsdoop: past dit bij de kinderdoop? 
Is de christelijke doop een vervanging van de besnijdenis? 
Geef mij een tekst voor de kinderdoop.

1. Was de doop door Johannes een vervanging van de besnijdenis?

Vraag:
Was met de doop de besnijdenis direct verleden tijd? Werden vanaf toen de mensen alleen nog maar gedoopt? Was dit de ommekeer van besnijdenis naar doop in opdracht van God?

In werkelijkheid stonden de besnijdenis en de doop door Johannes gewoon naast elkaar. Nergens lezen we er iets over dat de besnijdenis door die doop werd vervangen of overbodig gemaakt. Ook de Heiland rept daar niet van. En Paulus besnijdt jaren later nog Timoteüs (Handelingen 16,3). De besnijdenis werd geen verplichting voor de christenen uit de heidenen (Handelingen 15), maar dit betekent nog niet dat ze daarmee was afgeschaft voor de Joden die zich lieten dopen in Christus.
 

2. Was de doop door Johannes niet genoeg: waarom liet men zich later opnieuw dopen?

Vraag:
Waarom lieten zij die besneden waren en gedoopt door Johannes , zich dan ook nog weer in Christus dopen?Is dat niet te vergelijken met mensen die zich nu ook 2 keer laten dopen? (kinderdoop en later volwassen doop? Besneden en later dopen?)

Levend in een christelijke kerk die één doop kent en die de herhaling ervan verwerpt, is het voor Bijbellezers altijd wat moeilijk te begrijpen dat veel christenen van het eerste uur twee keer gedoopt zijn. Eerst met de doop door Johannes en toen met de christelijke doop.

En toch is dit wel het geval geweest. Op en na de Pinksterdag worden in Jeruzalem duizenden gedoopt in Christus’ naam. Omdat bijna heel het volk door Johannes was gedoopt in de Jordaan, is het aannemelijk dat velen onder die duizenden een tweede doop ondergingen. En in Handelingen 19,3-5 staat dit van een aantal mensen met zoveel woorden ook beschreven.

Het zou echter verwarrend zijn om dit `overdopen’ te noemen. Wij bedoelen met `overdoop’ dat iemand opnieuw de christelijke doop ondergaat omdat hij/zij de eerste niet geldig vond. Dit ligt bij de doop van Johannes en die in Jezus’ naam heel anders. Hier gaat het over twee verwante maar verschillende ceremonies. Het is verkort in beeld te brengen met het volgende schema: 

Het ontvangen van twee op elkaar volgende dopen die zich tot elkaar verhouden als belofte en vervulling, is totaal niet te vergelijken met wat men vandaag `overdopen’ noemt.

 
3. De christelijke doop is een geloofsdoop: past dit bij kinderdoop?

Vraag:
De tweede doop is toch meer een geloofsdoop en baby's hebben zelf nog geen geloof.

Het is zeer verwarrend wanneer men het dopen van kinderen gaat onderscheiden van de geloofsdoop (die alleen bij volwassenen aan de orde zou zijn). De doop is ALTIJD een geloofsdoop, zowel wanneer zij wordt gevraagd door tot geloof gekomen volwassenen als wanneer zij op verzoek van de ouders aan kinderen van gelovigen wordt bediend. Het zou ons heel erg helpen wanneer we ons dit weer bewust werden. Er bestaat niet een aparte kinderdoop in onderscheid van een geloofsdoop.

Wanneer heidenen in geloof het evangelie over Jezus Christus aanvaarden, laten zij zich dopen om te bewijzen dat zij werkelijk bij deze Heiland willen behoren. En zij worden gedoopt om te bevestigen dat deze Heiland werkelijk de gelovigen aanneemt.

Hun inlijving in Christus door het geloof wordt met de doop bevestigd en bezegeld. Ik zou de doop dan ook niet, zoals sommigen doen, `de poort naar de kerk’ noemen: het geloof maakt ons leden van Christus en zijn gemeente en de doop is daarbij een teken. Ook wanneer dit teken soms niet meer op tijd kan worden toegediend in dit leven, blijft de werkelijkheid dat de gelovige lid is van Christus en van zijn gemeente. Dat is ook de troost over de jonggestorven kindertjes (Dordtse Leerregels 1,17).
Zie ook De doop als poort naar de kerk en de term `geloofsdoop’

Het meest bekende doopsformulier zegt dat `wij en onze kinderen in Christus geheiligd zijn en dat daarom ook onze kinderen als leden van zijn gemeente gedoopt moeten worden, als teken van het verbond dat God met ons en onze kinderen heeft gesloten’ (Eerste vraag aan de ouders). De kinderen van de gelovigen zijn dus volgens het doopformulier leden van Christus en zijn gemeente en daarom behoren zij gedoopt te worden: het is dus niet zo dat zij lid worden van de gemeente van Christus door de doop. Het is wel zo dat de doop dit `registreert’ en dit feit zichtbaar bevestigt in de plaatselijke gemeente waartoe ouders en hun kinderen behoren.

De term `geloofsdoop’ kan – als elke term – misverstaan worden. De waarde ervan vind ik echter – mits goed gebruikt – dat daardoor wordt aangegeven dat elke doop met geloof heeft te maken (dus niet alleen de doop van volwassenen). Zo is ook de kinderdoop een geloofsdoop: de ouders belijden hun geloof en beloven hun kinderen in dat geloof op te voeden. Er is geen kinderdoop zonder geloofsbelijdenis door de ouders.

Dit is niet alleen belangrijk tegenover hen die de term `geloofsdoop’ tegenover kinderdoop zetten, maar ook tegenover de volkskerk waar ook kinderen van ongelovigen gedoopt worden. De gedachte daarbij is dan dat God van alle kinderen houdt, zodat geloof van ouders niet per se vereist is. Nu is het gelukkig waar dat er een grote en voortdurende liefde van God uitgaat naar alle mensen als zijn eigen schepselen, ook naar alle kinderen in het bijzonder (Jona 4,11). Maar de doop is niet het zegel bij deze algemene zorgende en zoekende liefde. Zij is het zegel bij de verlossende en reinigende liefde van Christus voor zondaren, die Gods algemene liefde als Schepper juist negeerden en voorbijliepen.

En daarom ontvangen kinderen die doop niet als lieve, kleine kinderen, maar als kinderen van zondaren waarvan de ouders hun zonde tegenover hun Schepper leerden belijden in het aangezicht van Christus’ liefde en door de inwerking van de Heilige Geest. Door dit geloof van hun ouders heiligt de HERE kleine kinderen in zijn verbond met de gelovigen en hun nageslacht.

 
4. Is de christelijke doop een vervanging van de besnijdenis?

Vraag:
In het doopformulier is te lezen dat; "de doop in de plaats van de besnijdenis gekomen is"... maar anderen vinden dat dit niet duidelijk in de bijbel te vinden is ( anders begin je niet te twijfelen neem ik aan...)

Voor de Joodse christenen is de besnijdenis niet afgeschaft: de doop in Christus’ naam kwam er bij. De christenen uit de heidenen hoefden zich niet te laten besnijden. Dat is nadrukkelijk uitgesproken door de apostelen en oudsten (Handelingen 15): die uitspraak zou overbodig zijn geweest wanneer de doop op dat moment de vervanging van de besnijdenis was geweest.

Historisch is de doop van Joden en Grieken in Christus’ naam dus iets nieuws naast de besnijdenis die de Joden kenden vanaf Abraham. Het is daarom niet zo vreemd dat specifieke besnijdenisgewoonten (alleen jongens, achtste dag e.d.) niet aan de orde komen bij de doop.

Omdat de christenen uit de heidenen alleen de doop hebben en die doop voor hen de functie heeft van verbondsteken, kunnen we vandaag wel zeggen dat de doop naar betekenis en functie voor de heidenchristenen de plaats van de besnijdenis heeft ingenomen.

De uitspraak dat de doop in de plaats van de besnijdenis is gekomen, kun je dus historisch niet waarmaken. Wanneer het doopformulier voor heidenchristelijke gemeenten in de zestiende eeuw en later zegt dat de doop in de plaats van de besnijdenis is gekomen, geeft het formulier daarmee aan dat voor ons als heidenchristenen de doop de plaats heeft gekregen die de besnijdenis had en heeft voor de Joden. Het is ons verbondsteken. We mogen dan wel niet door besnijdenis in Israël zijn ingelijfd, maar door de doop in de Messias uit Israël mogen we toch horen bij Gods bondsvolk. En dat geeft ons de vrijmoedigheid de kindertjes van de gelovigen te dopen zoals de kindertjes in Israël besneden worden.

5. Geef mij een tekst voor de kinderdoop!

Vraag:
Soms zou je willen dat de bijbel wat duidelijker was over de kinderdoop, dat je met duidelijke teksten kon aantonen, kijk hier staat het: kinderen werden gedoopt.

Mijn antwoord bestaat kort en goed uit twee adviezen:
a. Houd als gelovige je kinderen ten doop door geloof, niet vanwege een tekst.
b. Getuig van dat geloof tegenover wie weifelen.

a. Er zijn geen duidelijke teksten over de kinderdoop. Maar we zijn toch in de tijd van de Geest ook tot een zekere mondigheid gekomen: het abc hebben we geleerd in het Oude Verbond. Pas dat nu toe. Dit abc is dat de HERE zich een volk vergadert en dat Hij werkt in geslachten. Hij is geen God van losse individuen. Kindjes van gelovigen mochten besneden worden. Zouden wij onze kinderen dan niet onder de zegen van de doop mogen brengen in vertrouwen en met gebed? Het is niet toevallig dat onze kinderen mogen opgroeien in een gelovend gezin. Het zou een miskenning van dit werk van de Here in hun leven zijn, wanneer we zouden zeggen dat de kinderen het later zelf nog moeten beslissen. Kinderen die onder de belofte opgroeien, kunnen die belofte later afwijzen, maar nooit ongedaan maken. Voor gelovige ouders hoort er geloof toe om hun kinderen te laten dopen. Dat geloof kun je niet vervangen door verwijzing naar `teksten’. Zou dat makkelijker zijn? Dat lijkt zo, maar dan zou de vraagstelling in het doopformulier ook veel schraler worden. Lees de vragen aan de ouders nog maar eens door. Er wordt niet naar een tekst gevraagd, maar naar het geloof van jezelf als vader, als moeder.

b. Discussies over teksten tussen voor- en tegenstanders van kinderdoop, overdopen enz. hebben geen zin. Getuig van je eigen geloof als ouders. Verwijs naar de steun die je vindt in het Oude Verbond met Gods trouw in geslachten. En ondervraag elkaar op diepere motieven dan teksten. De echt belangrijke redenen waarom mensen afwijkende keuzes maken in hun leven, liggen niet aan de oppervlakte. En ze hebben meestal met heel andere dingen te maken dan met teksten, die vaak alleen maar dienen als schild om jezelf achter te verschuilen.